Yüksek riskli gebelikler; gebelik, doğum veya lohusalık sürecinde, annenin veya bebeğin sağlığını tehdit eden bir sorunun yaşanma riskinin yüksek olduğu gebeliklerdir. Bazı kadınlarda riskli durumlar gebelik sürecinde ortaya çıkarken, bazı kadınlar kronik hastalıklar gibi çeşitli nedenlerle hamileliğin başlangıcından itibaren yüksek risk altındadır.
Yüksek risk, sağlıklı ve başarılı bir hamilelik için gebelikten doğuma kadar ekstra özen ve dikkat gerektiği anlamına gelir. Bu nedenle yüksek riskli gebeliklerde, anne ve bebek açısından en iyi sonucun sağlanması için gebelik süreci kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarının yakın kontrolünde yönetilmelidir. Yüksek riskli gebelikler perinatoloji uzmanlarının, diğer bir ifadeyle perinatologların uzmanlık alanıdır. Gerekli durumlarda gebelik ve doğum süreci perinatolog gözetiminde yürütülmelidir.
Yüksek riskli gebeliklerde, anne ve bebek açısından en iyi sonucun sağlanması için gebelik süreci kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarının ve gerekli durumlarda perinatoloji uzmanlarının yakın kontrolünde yönetilmelidir.
Gebelikte Risk Oluşturan Temel Faktörler
Anne yaşı: 18 yaş altı ve 35 yaş üstü gebelikler.
Anne adayının kronik bir hastalığının olması: Hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı, tiroid bezi hastalıkları, romatolojik hastalıklar, epilepsi gibi hastalıklar.
Önceki gebeliklerde olumsuz durumların yaşanmış olması: Anne adayının önceki gebeliklerinde tekrarlayan düşük, erken doğum, gebelik zehirlenmesi, bebek kaybı gibi olumsuz bir durum yaşamış olması.
Çoğul gebelikler: İkiz veya daha çok bebeğin sözkonusu olduğu gebelikler daha fazla risk taşır.
Annenin yaşam tarzı: İçki, sigara, uyuşturucu gibi alışkanlıklar gebelikte risk yaratan en önemli faktörler arasındadır.
Bebektetespit edilen sorunlar: Gebelik sürecinde yapılan taramalarda bebekte yapısal bir bozukluk, genetik anomali, gelişim geriliği veya fetal enfeksiyon gibi bir sorunun veya bunlarla ilgili yüksek bir riskin tespit edilmesi.
Hamilelik komplikasyonları: Gebelik sürecinde rahim ağzı yetersizliği, erken membran rüptürü, gebelik şekeri, gebelikte suyun azalması veya fazlalığı ve kan uyuşmazlığı gibi komplikasyonların çıkması gebeliği riskli hale getirir.
Yüksek Riskli Gebeliklerde Alınması Gereken Önlemler
Gebelik öncesi değerlendirme: Anne adayında var olan olası risklerin gebelik öncesinde alınan danışmanlık ile belirlenmesi sağlıklı ve yüksek risklerden uzak bir gebelik için alınacak önlemlerin başında gelir. Doktorunuzun yönlendirmesiyle gebelik öncesinde atılacak adımlarla gebelik riskleri azaltılabilir.
Sağlıklı ve dengeli beslenme: Anne adayının sağlıklı beslenmesi ve dengeli kilo alması tüm gebeliklerde önemle dikkat edilmesi gereken bir husustur. Yüksek riskli gebeliklerde bunlara çok daha fazla özen gösterilmesi gerekebilir.
Zararlı alışkanlıklarda uzak durmak: Gebelik sürecinde risk yaşamamak ve bebeğin sağlığı için, anne adayının alkol, sigara ve benzeri zararlı alışkanlıklardan kesinlikle uzak durması gerekir.
Gerekli aşıların yapılması: Anne adayının hepatit B ve tetanos gibi bazı aşıları yaptırması gerekebilir. Doktorunuza danışarak gerekli aşılarınızı yaptırınız.
Gerekli vitamin ve minerallerin alınması: Hamilelik boyunca bebeğinizin sağlığı için folik asit ve kalsiyum gibi mineral ve vitaminlere ihtiyaç duyulur. Doktorunuzun kontrolünde gerekli durumlarda bunları almalısınız.
Kronik hastalıkların kontrol altına alınması: Hamilelik öncesinde hipertansiyon, diyabet ve troid gibi kronik hastalıkların kontrol altına alınması gerekir. Kronik hastalıklar veya devamlı kullanılan ilaçlar var ise ilgili branş hekimi ile de görüşülüp gebelik öncesi önerilerinin alınması, ilaçlarının gebelik öncesi düzenlenmesi gerekir. Gebelik boyunca da gerekli tedavi özenle takip edilmelidir.
Kontrollü ilaç kullanımı: Bazı ilaçlar bebeğin gelişimine zarar verebilir ve kalıcı hasarlar bırakabilir. Hamilelik boyunca herhangi bir ilacı kullanmak veya kullandığınız bir ilacı bırakmak için mutlaka doktorunuza danışın.
Gebelik takibinin ve gerekli tetkiklerin düzenli yapılması: Hamilelik boyunca gebelik takibinin ve gerekli testlerin düzenli bir biçimde yapılması gerekir. Doktorunuzla olan randevularınızı aksatmayınız. Yüksek riskli gebeliklerde bu durum daha da önem kazanır.
Ayrıntılı ultrason muayenesi: Anne adayının ve bebeğin taşıdığı olası risklerin tespiti için, rutin takibin dışında ayrıntılı ultrason muayenesinin yapılması önerilir. Ayrıntılı ultrason muayenesinde başta beyin ve kalp olmak üzere bebeğin uzuvları detaylı bir şekilde incelenir. Detaylı ultrason hakkında daha ayrıntılı bilgi için ilgili makalemizi okuyabilirsiniz.
Yüksek risk tespiti halinde ileri tetkikler: Yapılan testler ve ultrason muayenesi sonucunda yüksek bir riskin tespiti halinde amniyosentez, koryon villus biyopsisi (CVS) ve kordosentez gibi daha ileri tetkikler yapılabilir. Bu tür girişimsel testlerin bazıları çok küçük bir ihtimalle de olsa gebelik kaybı ile sonuçlanacak komplikasyonlar doğurabilir. Bu tür ileri tetkiklerin yapılmasına doktorunuzdan gerekli bilgileri aldıktan sonra avantajlarını ve risklerini değerlendirerek karar verin.
Yüksek riskli gebeliğe neden olan bazı faktörler (çoğul gebelik, annede kronik hastalık gibi) değiştirilemez. Ancak alınacak tedbirlerle gebelikteki riskler azaltılabilir ve sağlıklı bir gebelik ve doğum için uygun şartlar oluşturulabilir.
Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji Uzmanı(Ankara)
İLETİŞİM VE RANDEVU
Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)
Ayrıntılı ultrason (detaylı ultrason) fetüsün sağlığını ve gebeliği etkileyebilecek anormal durumların tespiti için yapılması gereken en önemli tetkiklerden birisidir.
Bu yazımızda aşağıdaki soruların yanıtlarını bulacaksınız:
Ayrıntılı ultrason nedir?
Niçin yapılır?
Gebelikte ayrıntılı ultrason şart mı?
Detaylı ultrason nasıl yapılır?
Detaylı ultrasonda neler incelenir?
Down sendromu ultrasonda belli olur mu?
Ense kalınlığı ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?
Gebelikte ultrason anne adayına veya bebeğine zarar verir mi?
Ayrıntılı ultrasona girmeden önce ne yapılmalı?
Detaylı ultrason kaçıncı haftada yapılır?
Detaylı ultrason ne kadar sürer?
Ayrıntılı ultrason 25. haftada yapılır mı?
Ayrıntılı Ultrason Nedir?
Ayrıntılı (detaylı) ultrason başta kalp ve beyin olmak üzere bebeğin tüm organları yüksek görüntü kalitesine sahip bir ultrason cihazıyla ayrıntılı olarak incelenmesidir.
Fetal ultrason ses dalgalarını kullanarak anne karnındaki fetüsün değerlendirildiği bir görüntüleme tekniğidir. Gebelikte ilk ultrason muayenesinin gebelik tespit edildikten sonraki ilk 3 aylık dönemde yapılması önerilir. Fetal sayının, canlılığın, gebelik yaşının ve gebelik konumunun belirlenmesi, gebelik yönetimini etkileyebilecek anormal durumların belirlenmesi açısından bu ultrason muayenesi önemlidir. Herhangi bir sorun olmayan gebeliklerde normal ultrason muayenesi 3-4 kere yapılmak ile birlikte, bir sorundan şüpheleniliyorsa ultrason sayısını artırmak veya MRI gibi ek görüntüleme testleri yaptırmak gerekebilir.
Gebelik takibinde yapılan rutin ultrason muayenelerinde fetüsün durumu genel olarak değerlendirilir, ancak tüm uzuvları ayrıntılı olarak incelenmez. Fetüsün ayrıntılı olarak incelenmesi ayrı bir uzmanlık dalıdır ve bu alanda özel eğitim alan perinatoloji uzmanları tarafından yapılır.
Fetüsün ayrıntılı olarak incelenmesi ayrı bir uzmanlık dalıdır. Gebelikte ayrıntılı ultrason bu alanda özel eğitim alan perinatoloji uzmanları tarafından yapılır.
Ayrıntılı Ultrason Niçin Yapılır?
Ayrıntılı ultrason muayenesinin ana amacı fetüse ait yapısal anomalilerin ve kromozomal bozukluklara ait bulguların değerlendirilmesidir. Anne, fetüs veya gebelik süreci ile ilgili herhangi bir risk faktörü olmasa da tüm gebelerde detaylı ultrason muayenesinin yapılması önemle tavsiye edilmektedir.
Gebelikte Ayrıntılı Ultrason Şart mıdır?
Sağlıklı bir gebelik takibi için detaylı ultrason yapılması gereken işlemlerden birisidir. Bebekteki oluşum kusurlarının büyük bir kısmı detaylı ultrason muayenesiyle teşhis edilebilir. Yani anne karnındaki bebeğim beyninin, kalbinin ve diğer organlarının sağlıklı bir biçimde gelişip gelişmediğinin izlenebilmesi için detaylı ultrason muayenesinin yapılması gerekir. Bu açıdan, ayrıntılı ultrason tıbbi bir zorunluluk olmasa da yapılması önemle tavsiye edilen bir işlemdir.
Detaylı Ultrason Nasıl Yapılır?
Detaylı ultrason muayenesi yüksek çözünürlüğe sahip, 2, 3 ve 4 boyutlu görüntü alabilen ultrason cihazları ile yapılır. Muayeneyi yapan doktorun karın bölgenizin üzerine koyduğu ultrason probu ses dalgalarını gönderir, bu dalgaların yansımasıyla görüntüler oluşur. Daha iyi görüntü oluşması için karın bölgesine özel bir jel uygulanır. Muayene genellikle karın bölgesinden yapılır. Ancak bazen vajinal yolla muayene yapılması da gerekebilir.
Detaylı Ultrasonda Neler İncelenir?
Fetal ultrason muayenesinde şu hususlar değerlendirilir:
Fetüs canlılığı ve gelişiminin değerlendirilmesi.
Çoğul gebeliklerde plasenta, amniyon kesesi sayısının değerlendirilmesi.
Amniyon maiinin (bebeğin suyu) değerlendirilmesi.
Fetal uzuvların, beyin, kalp, iç organların (mide, böbrek, bağırsaklar, karın duvarı, mesane gibi) omurga ve iskelet yapılarının sistematik bir şekilde ayrıntılı değerlendirilmesi.
Plasenta yerleşim bozukluklarının değerlendirilmesi.
Rahim ağzı uzunluğunun (erken doğum riski açısından) değerlendirilmesi.
Fetal kromozom bozuklukları ile ilgili belirtilerin değerlendirilmesi (burun kemiği, ense kalınlığı gibi).
KLİNİĞİMİZDE AYRINTILI ULTRASON MUAYENESİ
Ankara’da(Çankaya – Çukurambar) bulunan Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji kliniğimizde Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk tarafından ayrıntılı ultrason hizmeti sunulmaktadır.
Bilgi ve randevu için iletişim bilgilerimiz:
Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)
Down sendromu ultrasonda belli olur mu?
Down sendromu; toplumda yaklaşık 700-800 gebelikte bir görülen genetik bir durumdur. Genellikle hafif veya orta dereceli zihinsel engele neden olur. Down sendromlu bireylerde kalp hastalıkları, tiroit hastalıkları, epilepsi, düşük kas yoğunluğu gibi sorunlar daha sık bir şekilde rastlanır. Bazı bireylerde bu sorunlar daha hafif bir şekilde ortaya çıkarken, bazılarında ise ağır rahatsızlıklar yaşanabilir.
Ultrason muayenesi ile gebelikte kesin Down sendromu tanısı konulamaz. Ancak ultrason, risk düzeyinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerden biridir. Ultrason muayenesinde gözlemlenen ense kalınlığı gibi bazı parametreler riskin belirlenmesinde yardımcı olur. Bu açıdan tüm gebeliklerde ayrıntılı ultrason muayenesi önerilmektedir. Ancak, tekrar vurgulayalım; ultrason ile kesin tanı konulamaz, sadece risk belirlenebilir. Bazı vakalarda ultrason sonuçlarında hiç bir bulgu olmayabilir. Bu açıdan, ultrason muayenesi sonuçları tarama testi sonuçları ile birlikte değerlendirilir.
Sonuç olarak, “Down sendromu ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?” sorusuna evet veya hayır gibi net bir cevap vermek zordur. Ayrıntılı ultrasonla Down sendromu belirtileri tespit edilebilir, ancak kesin bir tanı konulamaz. Gebelikte Down sendromunun tanısı konusunda daha geniş bilgi için bu konudaki yazımızı okuyabilirsiniz: Gebelikte Down Sendromu Tarama Testleri
Ense kalınlığı ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?
Ense kalınlığı ölçümü gebelikte Down sendromu ve diğer birçok anomaliyle ilgili risk belirlemede kullanılan önemli bir değerlendirmedir. Ense saydamlığı veya NT (nuchal translucency) olarak da isimlendirilen ense kalınlığı, gebeliğin ilk üç ayında fetal boynun arkasındaki deri altında sıvı toplanmasının sonografik görünümüdür.
Ense kalınlığının ölçülmesi ultrasonla yapılır. Genellikle transabdominal (karından) yapılan ultrason ile ölçülür. Ancak fetal pozisyon uygun olmadığında veya annede obezite olduğunda transvaginal (vaginal yolla) ultrason ile ölçüm yapılır. Fetüsun uygun pozisyonda olması gerektiği için bazen işlem 20-30 dakikaya kadar uzayabilir. Sonuç olarak, özellikle gebeliğin ilk dönemlerinde yapılan ayrıntılı ultrason muayenesinde ense kalınlığı ölçülerek kalınlığın normal sınırlarda olup olmadığı değerlendirilir.
Detaylı ultrason gebelik boyunca farklı dönemlerde yapılabilir. Bunun için en uygun zamanı perinatoloji doktorunuz belirleyecektir.
Son yıllarda ultrason teknolojisinin gelişmesi; daha erken haftalarda fetal anatomik değerlendirme yapılmasına, bazı anomalilerin erken yakalanmasına ve genetik hastalık riski için erken tarama yapılmasına olanak sağlamıştır. Erken fetal detaylı ultrason muayenesi perinatoloji uzmanları tarafından 11-13 hafta arasında yapılmaktadır. Erken dönemde yapılan değerlendirmeyle, gebelikte oluşabilecek olumsuzluklar ile ilgili fetüs ve anne kaynaklı riskli durumlar da belirlenebilmekte, bazı önleyici tedbirlerin alınması mümkün olmakta ve gebeliğin sağlıklı bir şekilde sonuçlanması için uygun takip- tedavi planı yapılabilmektedir.
Gebeliğin erken döneminde (11-13 haftalar) ayrıntılı ultrason yaptırmanın erken teşhis açısından önemli avantajları vardır. Ancak bu dönemde bebeğin organları tam gelişmediği için ayrıntılı ultrasonda yapılması gereken değerlendirmelerin tümü yapılamaz. Fetüsün tüm uvuzlarının değerlendirilmesi için 18-23 haftalar arasında detaylı ultrason muayenesi yapılması gerekir. Eğer gebelik sürecinde sadece bir kez detaylı ultrason yapma imkanı varsa, en uygun zaman 18-23 haftalar arasıdır. Tekrar vurgulayalım, sizin için en uygun zamanı doktorunuz belirleyecektir.
Gebelik sürecinde yüksek riskli bir durumun tespit edilmesi durumunda, bu durumun takibi için 23. haftadan sonra da gerekiyorsa detaylı ultrason yapılabilir.
Sonuç olarak gebelik boyunca üç farklı dönemde yapılabilir:
Gebelikte ultrason muayenesinde 2, 3 ve 4 boyutlu ultrason görüntüleme teknikleri birlikte kullanılır. 2 boyutlu ultrasonda siyah-beyaz ekranda bebeğin kesitsel görüntüsü oluştur. İki boyutlu ultrason bebeğin organlarının gelişiminin değerlendirilmesinde hala önemini koruyan bir görüntüleme tekniğidir.
Üç boyutlu renkli ultrasonda derinliği de yansıtan üç boyutlu bir görüntü vardır. Bebek renkli olarak görüntülenir. 2 boyutlu ultrasona göre daha net ve belirgin bir görüntü vardır.
Dört boyutlu ultrason görüntü özellikleri açısından 3 boyutlu ultrasona benzer. 4 boyutlu ultrasonun farkı bebeği eş zamanlı ve hareketli olarak göstermesidir. Bebeğin hareketleri izlenebilir ve video olarak kaydedilebilir.
İki boyutlu ultrason görüntüsü
Üç boyutlu ultrason görüntüsü
Dört boyutlu ultrason görüntüsü
Gebelikte renkli ultrason nedir?
Hamilelikte renkli ultrason terimi iki farklı olgu için kullanılmaktadır. Birinci olarak, Doppler ultrason halk arasında renkli ultrason olarak da isimlendirilmektedir. Doppler kan damarlarının ayrıntılı bir biçimde incelenmesi için yapılan görüntüleme tekniğidir. Gebelikte renkli ultrasonla özellikle bebeğin kan akımı izlenerek, gelişimi geriliği ve kansızlık gibi sorunlar açısından değerlendirilir.
Renkli ultrason terimi halk arasında 3 ve 4 boyutlu ultrasonu ifade etmek için de kullanılmaktadır. 2 boyutlu ultrason siyah-beyaz renleriyle görüntülenirken, 3 ve 4 boyutlu ultrason renklidir.
Sık Sorulan Sorular
Gebelikte Ultrason Anne Adayına veya Bebeğine Zarar Verir mi?
Detaylı ultrasonda ve genel olarak tüm ultrason muayenelerinde görüntü ses dalgaları ile oluşturulur. Radyasyon gibi zararlı etkiler içermez. Cerrahi ve girişimsel bir işlem olmadığı için bu açıdan da riski yoktur. Anneye veya bebeğe hiç bir zarar vermez. Güvenilirdir ve birden fazla kez uygulanabilir. Ancak denetlenen ve onaylı cihazların bulunduğu güvenilir sağlık kurumlarında yapılması gerekir.
Ayrıntılı ultrasona girmeden önce ne yapılmalı?
Detaylı ultrason muayenesi öncesi özel bir hazırlık yapılması zorunlu değildir. Ancak bazı hazırlıklar ultrasonda daha net ve kolay görüntü alınmasını sağlar. Bu açıdan, ayrıntılı ultrason muayenesine tok gelinmesi bebeğin daha hareketli olmasını sağlayacak ve görüntü alınmasını kolaylaştıracaktır.
Detaylı ultrason kaçıncı haftada yapılır?
Detaylı ultrason gebeliğin 2 farklı döneminde yapılabilir: 11-13. hafta arası ve 18-23. hafta arası. Erken dönemde (11-13. hafta) ayrıntılı ultrason muayenesinin avantajı bazı anomalilerin erken dönemde tespit edilebilmesidir. Ancak bu dönemde bebeğin organları henüz tam gelişmediği için tam bir değerlendirme mümkün değildir. Tüm organların detaylı bir değerlendirmesi için en uygun dönem 18-23. hafta arasıdır. Dolayısıyla gebelik boyunca bir kez detaylı ultrason yapılacaksa mutlaka 18-23 haftalar arasında yapılmalıdır. Ayrıca, yüksek riskli bir durum tespit edildiyse gebeliğin ve bebeğin yakın takibi için 23. haftadan sonra da gerekli durumlarda detaylı ultrason muayenesi yapılabilir.
Detaylı ultrason ne kadar sürer?
Detaylı ultrason muayenesi genellikle 30 ile 60 dakika arasında sürer. Ancak bazen bebeğin pozisyonunun uygun olmaması sebebiyle muayene uzayabilir. Muayeneye ara verilerek anne adayının biraz hareket etmesi, yürümesi istenebilir. Hatta bebek yapılan hareketler sonucunda bebek pozisyonu değişmezse, muayenenin başka bir güne ertelenmesi gerekebilir.
Ayrıntılı ultrason 25. haftada yapılır mı?
Yukarıda belirtildiği gibi, ayrıntılı ultrason için en uygun zaman gebeliğin 18-23. haftaları arasıdır. Bu dönemde yapılması gerekir. Bu haftalar arasında yapılmamışsa, 24. haftada da yapılabilir. Ancak 24. haftadan sonra bebeğin iyice büyümesi sebebiyle organları optimal bir biçimde görüntülenemez. Bu sebeple 25. hafta ve sonrasında ayrıntılı ultrasonla yapılan genel değerlendirme çok sağlıklı olmayacaktır. Ayrıca gerekli durumlarda yapılması gereken ileri düzey tanı testleri için de yeterli zaman kalmayabilir. Dolayısıyla detaylı ultrason muayenesini 24. hafta sonrasına bırakmamak gerekir. Ancak, bebekte önceki muayenelerde tespit edilen bir sorun varsa, bunun takibi amacıyla 24. haftadan sonra da ayrıntılı ultrason yapılabilir.
