Bu yazıda; Amniyon sıvısı nedir?, Gebelikte suyun azalması (oligohidramnios) nedir? Gebelikte suyun azalması belirtileri nelerdir? Amniyon sıvısı neden azalır? gibi soruların cevabını bulacaksınız.
Amniyon sıvısı nedir?
Amniyon sıvısı (amniyotik sıvı), hamilelik sırasında rahimde bebeği çevreleyen sıvıdır. Başlangıçta çoğunlukla elektrolitli su içerir. Ancak hamileliğin ilerlemesiyle birlikte daha farklı moleküller (proteinler, karbonhidratlar, lipitler ve üre dahil) barındırır.
Amniyotik sıvı, amniyon kesesinin oluşumundan hemen sonra üretilmeye başlar. Hamileliğin ilk üç ayında amniyotik sıvının ana bileşeni, annenin plasenta yoluyla sağladığı sıvıdır (maternal plazma, besinler ve büyüme faktörleri). Hamileliğin ikinci yarısında ise bebek amniyotik sıvının ana üreticisidir. Bebeğin idrarı amniyotik sıvının birinci kaynağı haline gelir. Normalde idrar zararlı bileşenler içerir. Ancak fetüs idrarında bebeğe zarar verebilecek zararlı bileşenler yoktur. Çünkü fetüs, vücudunda biriken toksinleri idrarla değil, göbek kordonu yoluyla atar. İdrar dışında, fetal akciğerlerinden atılan sıvı da amniyon sıvısına katkıda bulunur.
Amniyotik sıvısının önemi nedir?
Amniyotik sıvının fetüsün korunması ve gelişmesinde çok sayıda işlevi vardır:
- Amniyotik sıvı bebeği dış yaralanmalara karşı korur, örneğin annenin düşmesi durumunda oluşabilecek darbelere karşı koruma sağlar.
- Bebeğe hareket etme özgürlüğü verir. Böylece kas-iskelet sistemi (kas ve kemik) gelişimini sağlar.
- Göbek kordonuna herhangi bir baskı yapılmasını önler. Göbek kordonunun fazla baskıya maruz kalması anneden bebeğe gelen beslenme ve oksijen tedarikini kesintiye uğratabilir.
- Amniyotik sıvı bebeğin sıcaklığını sabit tutar.
- Fetusun amniyotik sıvıyı yutması, gastrointestinal sistemin gelişmesine yardımcı olur.
- Bebeğin akciğerlerinin büyümesine ve olgunlaşmasına yardımcı olur. Fetüs anne karnında solunum hareketini yapmaya başladıktan sonra her nefes alma ile birlikte amniyon sıvısını akciğerlerine alır ve verir.
- Fetal enfeksiyona karşı bariyer görevi görür.
- Amniyotik sıvı fetal hücreler içerdiğinden, bunun analizi olası genetik bozukluklar hakkında bilgi sağlayabilir. Bu örnekleme, amniyosentez (veya amniyotik sıvı testi) adı verilen tıbbi prosedür yoluyla gerçekleştirilir.
Gebelikte suyun azalması (oligohidramnios)
Oligohidramnios amniyotik sıvının az olması durumudur. Amniyon sıvısının ölçümü ultrason yardımıyla yapılır. Amniyon sıvısı miktarı birkaç farklı yöntemle ölçülebilir. En yaygın ölçüm yöntemi amniyotik sıvı indeksi (AFI) değerlendirmesi veya en derin cep ölçümüdür. Gebeliğin ilk üç ayından sonra AFI 5 cm’den az, veya en derin çep derinliği 2 cm’den az ise oligohidramnios olarak değerlendirilir.
Oligohidramnios, yani hamilelikte bebeğin suyunun azalması gebe kadınların ortalama olarak yaklaşık % 4’üne görülür. Hamileliğin herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir. En sık olarak son trimesterde (hamileliğin son 3 ayında) görülür. Gebelikte suyun azalması ciddi sorunların belirtisi olabilir. Gebelik kaybı da dahil olmak üzere bebek için ciddi sonuçlar doğurabilir.
Amniyon sıvısı neden azalır?
Hamilelikte bebeğin suyunun azalmasının altında bir çok farklı sebep yatabilir. Amniyon sıvısının azalmasının en önemli nedenleri şunlardır:
Doğum kusurları: Oligohidramnios fetal anomalilerle özellikle böbrek fonksiyon bozukluğu veya idrar yolu tıkanıklığı gibi yapısal bozukluklar ile ilişkili olabilir. Böbreklerin veya idrar yollarının gelişmesiyle ilgili sorunlar, az miktarda idrar üretimine neden olabilir ve bu da amniyotik sıvı seviyesinin düşük olmasına neden olabilir. Bu nedenle oligohidramniyos tespit edildikten sonra detaylı ultrason taraması ile anomaliler dışlanmalıdır.
Plasenta sorunları: Amniyotik sıvı miktarı plasenta fonksiyon bozukluğunun bir göstergesidir Plasenta bebeğe yeterli miktarda kan ve besin sağlamıyorsa fetüste gelişme geriliği ve amniyon sıvısında azalma ortaya çıkabilir. Bu nedenle gebelikte suyun azalması tespit edilir ise, fetal büyüme ayrıntılı olarak ultrason ile değerlendirilmelidir. Gerekli durumlarda fetal kan akımı doppler ultrason inceleme ile kontrol edilmelidir. Amniyotik sıvı, fetal hareketler ile birlikte fetal iyilik halinin değerlendirildiği biyofiziksel profilinin de bir parçasıdır.
Su kesesinin açılması: Oligohidramniosun en yaygın nedeni membranların yırtılması, yani su kesesiinin açılmasıdır.
Gün aşımı gebelik: 41 haftayı aşan gebelikler düşük amniyotik sıvı seviyelerine sahip olabilir. Bu plasental fonksiyonun azalmasının bir sonucudur.
Anneye ilişkin komplikasyonlar: Annede görülen dehidrasyonu (sıvı tüketiminin az olması), hipertansiyon, gebelik zehirlenmesi (preeklampsi), diyabet gibi faktörler amniyotik sıvı seviyelerini etkileyebilir.
Gebelikte suyun azalması belirtileri
Hamilelikte bebeğin suyunun azalması genellikle herhangi bir belirti vermez. Uzman bir doktor tarafından yapılan ultrason muayenesiyle anlaşılabilir. Ancak bazı durumlarda belirtileri olabilir. Bebek hareketlerinde azalma bazen amniyon sıvısının azalmasının bir belirtisi olabilir. Bunun dışında, suyun azalması erken membran rüptürüne bağlı olarak ortaya çıktığı durumlarda, vajinal sulu akıntının olması suyun azalmasının bir belirtisi olabilir. Bu gibi durumlarda anne adaylarının mutlaka doktorlarına danışmaları gerekir.
Hamilelikte bebeğin suyunun azalmasının riskleri nelerdir?
Amniyotik sıvı bebeğin yaşam destek sisteminin bir parçası olduğundan, gebelikte suyun azalması amniyotik sıvının tüm yaşamsal fonksiyonları ve koruyucu etkilerini azaltacağı için ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Oligohidramnios’dan kaynaklanan riskler nedenine, şiddetine ve ortaya çıkma zamanına göre değişir.
Hamilelikte bebeğin suyunun azalması erken dönemde ortaya çıkarsa buna bağlı riskler de artar. Gebeliğin ilk yarısında ortaya çıkan oligohidramnios durumunda organ sıkışmalarından kaynaklanan doğum kusurları, düşük veya ölü doğum olasılığı, akciğer gelişim bozuklukları gibi sorunların olasılığı artmaktadır.
Oligohidramnios hamileliğin ikinci yarısında ortaya çıkarsa erken döneme göre biraz daha hafif riskler doğursa da, yine de ciddi komplikasyonlara sebep olabilir. Bunların en önemlileri şunlardır: Rahim içi büyüme kısıtlaması, erken doğum, enfeksiyon komplikasyonları (suyun azalması zarların yırtılması nedeniyle ortaya çıkarsa) ve sezaryenle doğum olasılığının artmasıdır (kordon basısı, mekonyumlu sıvı (bebeğin kakasını yapması) veya malprezentasyon gibi nedenlerle).
Oligohidramnios takibi ve tedavisi
Gebelikte suyun azalması, fetal anomalilere (genellikle idrar yolları ile ilgili) veya fetal büyüme geriliğine bağlı olabilir. Bu nedenle oligohidramnios tespit edilirse, detaylı ultrason muayenesi ile olası anomaliler tetkik edilmeli ve fetal büyüme değerlendirilmelidir.
Oligohidramnios için etkili bir tedavi yöntemi yoktur. Doğuma yakın haftalarda (36-37 haftadan sonra) su azlığı tespit edilirse genelde en güvenli seçenek olarak bebeğin doğurtulması tercih edilir. Amniyon sıvısı az olup doğum yapanlar eğer anne veya fetüsle ilgili başka bir sorun yoksa genelde sağlıklı bir biçimde bebeklerini dünyaya getirirler.
Ancak gebelik haftası 36 hafta altında ise, sıvı azlığının sebebine, gebeliğin hangi haftada olduğuna, bebeğin ve annenin sağlık durumuna bağlı olarak bir takip ve tedavi planı yapılmalıdır. Örneğin su azalması membran yırtılmasına bağlı ise enfeksiyon belirtileri açısından annenin izlenmesi, bebeğin fetal iyilik testleri ile (ultrason, nst, biyofizik profili gibi) hastanede yakın takibi, antibiyotik tedavisi yapılması gerekebilir. İdrar yolu tıkanıklığı durumunda nadir de olsa anne karnında bebeğe cerrahi müdahale yapılabilmektedir.
Oligohidramnios için çok nadir uygulanan bir tedavi yöntemi sıvı enjeksiyonu ile bebeğin amniyon sıvısının arttırılmasıdır. Ancak bu yöntem hem su azalmasına karşı kesin bir çözüm olmaması (sadece geçici bir süre düzelme sağlaması), hem de içerdiği riskler sebebiyle çok istisnai durumlarda kullanılır.
Amniyotik sıvı düşüklüğünün bazen bir sebebi bulunamayabilir. Böyle durumlarda gebeliğin yakından takip edilmesi gerekir. Bu, amniyotik sıvı seviyelerinin artmasına yardımcı olmasa da, zamanında müdahale ve uygun doğum şeklinin belirlenmesini sağlayacaktır.
Hamilelik sırasında amniyotik sıvı düzeylerini doğrudan artırdığı bilinen belirli bir besin olmasa da sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin sürdürülmesi genel fetal gelişimi ve sıvı üretimini destekleyebilir. Bol sıvı tüketilmesi, özellikle de az sıvı tüketen annelerin sıvı tüketimini arttırması (günlük en az 3 litre su) faydalı olabilir.
Oligohidramnios ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Anne karnında bebeğin suyu biterse ne olur?
Amniyon sıvısı anne karnındaki bebeğin gelişimi ve sağlığı için önemli bir unsurdur. Anne karnındaki bebeğin suyunun azalması bebeğin sağlığı ve hamileliğin seyriyle ilgili ciddi sorunlar doğurabilir. Su azalması tespit edildiğinde, gebeliğin haftasına ve altında yatan nedene göre gerekli tedbirler alınarak gebeliğin yakından takip edilmesi gerekir. Bu durum gebeliğin son haftalarında ortaya çıkarsa bebeğin doğurtulması gerekebilir. Vakaların bir çoğunda ciddi bir komplikasyon olmadan gebelik sağlıklı bir şekilde sonlanır.
Anne karnında susuz kalan bebek yaşar mı? Anne karnında susuz kalan bebek ne kadar yaşar?
Hamilelikte bebeğin suyunun azalmasından kaynaklanan riskler azalmanın sebebine ve ortaya çıkma zamanına göre değişir. Amniyon sıvısının azalması özellikle gebeliğin erken haftalarında ortaya çıkarsa bebek sağlığı için ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Gebeliğin erken dönemlerinde amniyon sıvısının azalması organ sıkışmalarından kaynaklanan doğum kusurları, düşük veya ölü doğum, akciğer gelişim bozuklukları gibi sorunların çıkma olasılığını arttırmaktadır. Ancak gebelikte suyun azalması durumlarının çoğunda, özellikle de gebeliğin son haftalarındaysa bebek açısından ciddi bir komplikasyon olmadan doğum gerçekleşir.
Anne karnında bebeğin suyunun azalması nasıl giderilir?
Oligohidramniosun, yani hamilelikte bebeğin suyunun azalmasının kesin ve etkili bir tedavisi yoktur. Herhangi bir tedavi ile suyu kalıcı bir biçimde normal seviyeye getirmek mümkün değildir. Bu durumda yapılacak olan takibin temel amacı, anne adayı ve bebeğin sağlık durumunun seyrini yakından takip ederek gebeliğin sağlıklı bir biçimde sonlandırılması için gerekli müdahalelerin zamanında yapılmasıdır. Hamilelik sırasında amniyotik sıvı düzeylerini doğrudan artırdığı bilinen belirli bir besin olmasa da sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin sürdürülmesi ve yeterli düzeyde su alımı (en az 3 litre) genel fetal gelişimi ve amniyotik sıvı üretimini destekleyebilir.
Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk
linkedin.com/fhozturk
instagram/fhozturk
Muayenehane İletişim
Adres:Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)
