Ense kalınlığı ölçümü gebelikte Down sendromu ve diğer birçok anomaliyle ilgili risk belirlemede kullanılan önemli bir değerlendirmedir. Bu yazıda “Gebelikte ense kalınlığı nedir, kaç olmalıdır, neyin belirtisidir ve ölçümü nasıl yapılır?” sorularını cevaplayacağız.

Gebelikte Ense Kalınlığı Nedir ve Neyin Belirtisidir?

Ense saydamlığı veya NT (nuchal translucency) olarak da isimlendirilen ense kalınlığı, gebeliğin ilk üç ayında fetal boynun arkasındaki deri altında sıvı toplanmasının sonografik görünümüdür. Kromozom anormallikleri, kalp kusurları ve birçok genetik sendromlu fetüslerde NT kalınlığı artar.

Ense kalınlığı bebekte Down sendromu belirtilerinden biridir ve risk düzeyi ölçümünde kullanılır. Anne kanından bakılan beta-HCG ve PAPP-A ölçümü ile birlikte yapılan ense kalınlığı ölçümü gebeliğin ilk üç ayında bakılan ikili testi oluşturmaktadır. Bu test Down sendromu riskinin belirlemede %80-85 oranında hassas bir testtir.

NT kalınlığı bebekte Down sendromu dışında da birçok anomali ile ilişkilidir. Bunların en önemlileri kalp hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları, diyafram hernisi gibi bazı yapısal hastalıklar, fetal enfeksiyonlar ve çoğul gebeliklerle ilişkili bazı komplikasyonlardır (ikizden ikize kan geçişi gibi). Fetüste ense kalınlığı arttıkça Down sendromu gibi anomaliler ve diğer hastalıkların görülme olasılığı da artar.

Normalin üzerinde NT kalınlığı ölçülen bazı bebeklerde herhangi bir anomali veya hastalık görülmez. Yani bu durum mutlaka bir anomali belirtisi anlamına gelmez. Ense kalınlığı olup sağlıklı doğan bebekler de vardır.

Nasıl Ölçülür? Ultrasonla NT Ölçümü

Ense kalınlığının ölçülmesi ultrasonla yapılan, eğitim ve deneyim gerektiren hassas bir testtir. Genellikle transabdominal (karından) yapılan ultrason ile ölçülür. Ancak fetal pozisyon uygun olmadığında veya annede obezite olduğunda transvaginal (vaginal yolla) ultrason ile ölçüm yapılır. Fetüsun uygun pozisyonda olması gerektiği için bazen işlem 20-30 dakikaya kadar uzayabilir.

KLİNİĞİMİZDE AYRINTILI ULTRASON MUAYENESİ VE NT ÖLÇÜMÜ

Ankara’da (Çankaya – Çukurambar) bulunan kliniğimizde Kadın Hastalıkları ve Doğum – Perinatoloji Uzmanı Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk tarafından ayrıntılı ultrason hizmeti sunulmaktadır. Bu muayenede ense kalınlığı ölçülmekte ve diğer faktörler de dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılmaktadır.

İLETİŞİM VE RANDEVU BİLGİLERİ

Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)

Ense Kalınlığının Hangi Haftalarda Ölçülmesi Gerekir?

NT kalınlığının gebeliğin 11-14. haftaları arasında ölçülmesi gerekir. Ayrıca 18-23. haftalar arasında yapılan ayrıntılı ultrason muayenesinde de tekrar değerlendirilir.

NT Sınır Değerleri

Gebelik haftası ilerleyip anne karnındaki bebek büyüdükçe NT kalınlığı da artar. Kalınlığın gebelik haftasına göre 95 persentil ve üzerinde olması durumunda normalden fazla kalın olarak değerlendirilir. 11-14. haftalar arasında genellikle 3 mm’nin üstü artmış olarak değerlendirilmektedir.

Çoğul Gebeliklerde NT Testi

Çoğul gebeliklerde Down sendromu taramasında anne kanından yapılan tarama testlerinin (ikili-üçlü/dörtlü test) daha az güvenilir olması ve her bebek için ayrı ayrı ölçülebilen ense kalınlığının bebeğe özgü riski gösteriyor olması NT ölçümünü daha önemli hale getirir. Ense saydamlığı ölçümü, ikiz gebeliklerde Down sendromu taramasında tekil gebeliklere benzer saptama olasılığına sahiptir. Ayrıca ortak plasenta ile beslenen tek yumurta ikiz gebeliklerindeki birbibinden kan çalma (TTTS ) gibi bazı komplikasyonlarla ilgili risk göstergesi olarak da kullanılabilir.

Ense Kalınlığı Sınır Değerlerin Üzerindeyse Ne Yapılmalıdır?

Ense kalınlığı ölçümü tek başına bebekte herhangi bir anomali tanısı koymak için yeterli değildir. Ancak kalınlığın normal değerlerin üzerinde olması Down sendromu başta olmak üzere bazı anomalilerin olabileceğine dair önemli bir bulgudur. NT kalınlığının artması durumunda fetal bir problem olup olmadığını belirleyebilmek için mutlaka ileri araştırma ve tetkikler yapılmalıdır. Fakat ense kalınlığı tespit edildiği için bebekte bir anomali varmış gibi fazlaca bir endişeye kapılmak yanlıştır. Ense kalınlığı tespit edilen ve sonuçta sağlıklı doğan çok sayıda bebek vardır. Bu yüzden gereksiz endişeye kapılmadan, ancak ileri tetkikleri de kesinlikle ihmal etmeden hareket etmek gerekir.

Ense kalınlığı için ileri değerlendirmenin bir perinatoloji uzmanı tarafından yapılması önerilir. Perinatoloji uzmanı tarafından 11-14 haftada yapılan ayrıntılı fetal ultrason muayenesi ile, fetal ense kalınlığının ölçümü yanında, yapısal sakatlıklar ve/veya kromozomal hastalıklar taramasında kullanılan diğer belirteçler de değerlendirilir (burun kemiği, yüz açısı, ducuts venozus doppler gibi). Böylece daha doğru bir risk değerlendimesi yapılmış olacaktır.

Ense kalınlığına bağlı kromozomal anomali riski yüksek olması nedeniyle, öncelikle kromozomal anomalilerin kesin tanısı için genetik tanı testleri (koryon villus biyopsisi, amniyosentez gibi) yapılması önerilir. Bu girişimsel işlemler çok düşük ihtimalle de olsa bebek kaybına yol açabilir. Bu nedenle, deneyimli perinatoloji uzmanları tarafından işlemin olası riskleri, olası sonuçları ve bunun gebelik süreci üzerine olan etkileri konusunda verilen danışmanlık sonrasında anne adayı ve aile ister ise yapılmalıdır.

Girişimsel genetik tanı testleri sonucunda herhangi bir kromozomal anomali tespit edilmemesi durumda, fetal yapısal sakatlıkların tespit edilmesi açısından ayrıntılı fetal anatomik değerlendirme ve fetal ekokardiyografi (kalp ultrasonu) yapılması gerekir. Bu değerlendirmeler genellikle gebeliğin 18-23. haftaları arasında yapılır. Ayrıntılı ultrason ve ekokardiyografi girişimsel değildir, yani anne ve bebek sağlığı için herhangi bir risk içermez, güvenle yapılabilir.

Doğum Sonrası Takip

Ense kalınlığı tespit edildikten sonra, yukarıda anlattığımız ayrıntılı testler sonucunda herhangi bir anomali tespit edilemeyen bebekler, doğuma kadar ve doğum sonrasında da takip edilmelidir. Çünkü bazı anomaliler gebeliğin son dönemlerinde ortaya çıkabilir veya gebelik boyunca yapılan testlerde gözden kaçabilir. Ense kalınlığı yüksek çıkıp doğum yapanların bebekleri yenidoğan uzmanları tarafından ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmelidir.

Down sendromu hamilelik sürecinde taranması gereken genetik anomalilerin başında gelir. Gebelikte Down sendromu riskinin belirlenmesi ve tanısının konulması için birçok farklı test ve işlem yapılmaktadır.

Down Sendromu Nedir?

Down sendromu; toplumda yaklaşık 700-800 gebelikte bir görülen genetik bir durumdur. Normalde iki adet olması gereken 21. kromozomun, genellikle döllenme sırasında olan bir sorun nedeniyle üç tane olması ile ortaya çıkar. Bu nedenle trizomi 21 olarak da adlandırılır. Genellikle hafif veya orta dereceli zihinsel engele neden olur. Down sendromlu bireylerde kalp hastalıkları,  tiroit hastalıkları, epilepsi, düşük kas yoğunluğu gibi sorunlar daha sık bir şekilde rastlanır. Bazı bireylerde bu sorunlar daha hafif bir şekilde ortaya çıkarken, bazılarında ise ağır rahatsızlıklar yaşanabilir.

Down sendromu tedavi edilebilir bir durum değildir. Bu bireylerin eğitimi çok önemlidir. Eğitim ve sosyalleşme sonucunda birçok Down sendromlu birey normale yakın bir yaşam sürebilir.

Hamilelikte Down Sendromu Belirtileri ve Riskleri

Gebelikte Down sendromu risklerinin en önemlilerinden biri anne yaşıdır. Anne yaşı ilerledikçe risk artar. Ancak bu durum genç annelerde Down sendromu görülme riski yoktur anlamına gelmez. Çok daha az ihtimalle de olsa genç annelerde de görülebilir.

Down sendromu vakalarının çoğu kalıtımsal değildir. Başka bir deyişle, Down sendromlu bireylerin bir çoğunun ailesinde daha önceden bu durum görülmeyebilir. Bu nedenle ailede olmaması, ortaya çıkmayacağı anlamına gelmez. Bununla birlikte, daha önceden Down sendromlu bir bebek dünyaya getiren annelerin yeni gebeliklerinde risk normale göre daha yüksektir.

Down Sendromu riski taşıyan gebeliklerde belirtilerin gözlenmesi, riskin belirlenmesi ve sonrasında kesin tanının konulması için mutlaka perinatoloji uzmanları tarafından gerekli test ve diğer işlemlerin yapılması gerekir.

Down Sendromu Ultrasonda Belli Olur mu?

Ultrason muayenesi ile gebelikte Down sendromu tanısı konulamaz. Ancak ultrason, risk düzeyinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerden biridir. Ultrason muayenesinde gözlemlenen ense kalınlığı gibi bazı parametreler riskin belirlenmesinde yardımcı olur. Bu açıdan tüm gebeliklerde ayrıntılı ultrason muayenesi önerilmektedir. Ancak, tekrar vurgulayalım; ultrason ile kesin tanı konulamaz, sadece risk belirlenebilir. Bazı vakalarda ultrason sonuçlarında hiç bir bulgu olmayabilir. Bu açıdan, ultrason muayenesi sonuçları tarama testi sonuçları ile birlikte değerlendirilir.

Tarama Testleri

Down sendromu riski yüksek olan gebelikleri tayin etmek amacıyla tarama testleri kullanılır. İkili test ve üçlü/dörtlü test gibi geleneksel tarama testlerinde anne kanındaki bazı hormon düzeyleri ile Down sendromu olasılığı tespit edilmeye çalışılır. Ultrason muayenesinde olduğu gibi, tarama testleriyle kesin tanı konulmamakta, sadece risk düzeyi belirlenmektedir. Hamilelikte yapılan tarama testleri sadece Down sendromu değil, diğer bazı genetik anomalilerle ilgili yüksek risklerin belirlenmesine de yardımcı olur. Girişimsel olmayan tarama testleri gebelik ve bebek için herhangi bir risk oluşturmadığı için tüm gebeliklerde yapılabilir.

Tarama testi sonucunun yüksek riskli olması bebekte kesinlikle Down sendromu olduğu anlamına gelmez. Ayrıca tarama testi sonucunda düşük risk çıkması da bebekte Down sendromu olmadığını garanti edemez. Kesin tanı için amniyosentez gibi invaziv (girişimsel) işlemlerin yapılması gerekir. Ancak girişimsel işlemler düşük (gebelik kaybı) riski taşıdığı için, rutin olarak tüm gebelere uygulanması önerilmemektedir.

İkili Test

Down sendomu tarama testlerinin ilki gebeliğin 11-13. haftalar arasında yapılabilen “ikili test”tir. İkili testin doğruluk oranı % 80-85 civarındadır. Gebeliğin bu erken döneminde, ikili testle birlikte, bebekteki down sendromu dışında kalp hastalıkları gibi yapısal bozuklukların da bir belirtisi olabilen ense saydamlığı da ultrason muayenesiyle değerlendirilir.

Üçlü ve Dörtlü Test

Gebeliğin 16-20. haftaları arasında üçlü veya dörtlü tarama testleri yapılabilir. Bu testlerin duyarlılığı ise % 60-85 arasındadır. İlk üç aylık dönemde Down sendromu taraması yapılmış ise üçlü/dörtlü testlerin yapılmasına gerek duyulmayabilir. Bu konudaki kararı doktorunuz vermelidir.

NIPT

Son yıllardaki teknolojik gelişmeler sayesinde, geleneksel tarama testlerinden daha kesin sonuçlar veren anne kanından hücre dışı fetal DNA testi (NIPT) ortaya çıkmıştır. NIPT testinde bebeğin plasentasından anne kanına dökülen DNA parçalarından fetal kromozomal yapı değerlendirilmektedir. % 99 üzerindeki doğruluk oranları sebebiyle Down sendromu taramasında NIPT testinin kullanılması daha çok tercih edilmektedir. NIPT testi girişimsel bir işlem olmadığı için anne ve bebeği açısından herhangi bir risk oluşturmaz. Gebeliğin 10. haftasından itibaren yapılması uygundur. NIPT testi her ne kadar çok yüksek bir doğruluk oranına sahip olsa da, tıp otoriteleri tarafından henüz Down sendomu kesin tanı testi olarak kabul edilmemektedir.

Girişimsel İşlemler

Down sendromunun gebelik sırasında kesin tanısı ancak CVS (koryon villus biyopsisi), amniyosentez ve kordosentez gibi invaziv (girişimsel) işlemler ile konulabilir. Ancak bu işlemler çok küçük bir ihtimalle de olsa gebelik kaybına yol açabilir. Bu nedenle tüm gebelere değil yüksek riskli hastalara yapılması önerilir. Bu işlemlerin yapılması ile ilgili kesin kararı, perinatoloji uzmanlarının yönlendirmesi ve bilgilendirmesi ışığında anne adayı ve ailesinin vermesi gerekir.

Gebelikte Down Sendromu Saptandığında Neler Yapılabilir?

Down sendromu maalesef tedavisi olan bir durum değildir. Bebek henüz anne karnında iken Down sendromu taşıdığı kesin olarak saptanması durumunda gebelik, anne adayı ve ailesinin isteği üzerine yasal olarak sonlandırılabilir. Bu konudaki karar, uzmanların bilgilendirmesi ışığında anne adayı ve ailesi tarafından verilir.

Kliniğimizde Down sendromu tanısına yönelik tarama testleri ve girişimsel işlemler (ayrıntılı ultrason, 2’li, 3’lü, 4’lü test, NIPT, amniyosentez, kondosentez ve CVS) yapılmaktadır. Daha geniş bilgi için bizi arayabilirsiniz.

Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk
Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji Uzmanı (Ankara)

İLETİŞİM VE RANDEVU

Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)

Perinatoloji (maternal-fetal tıp uzmanlığı), kadın hastalıkları ve doğum uzmanlığının bir üst ihtisas alanıdır. Perinatoloji uzmanları, kadın hastalıkları ve doğum uzmanlığından sonra, yüksek riskli gebeliklerin yönetimi konusunda 3 yıl süren bir eğitim alırlar. Perinatoloji uzmanlarına perinatolog denir.

Perinatolojinin amacı gebelik öncesi, gebelik dönemi, doğum ve  doğum sonrası dönemlerde, anne ve fetus sağlığını veya hayatını tehlikeye sokan tıbbi, cerahi veya genetik riskli durumları belirleyip, takip ve tedavi planlamasını yapmaktır. 

Perinatoloji uzmanları tarafından gebelik öncesi danışmanlık ile anne adayında var olan olası riskler belirlenmekte, düzenli takiplerle gebelik sırasında yeni ortaya çıkacak riskler erken tespit edilebilmekte ve uygun yönetim ve tedavi planlanmakta; bu sayede birçok yüksek riskli gebelik sorunsuz sonuçlanmaktadır.

Perinatoloji uzmanları, gerekli durumlarda gebeliği takip eden diğer kadın doğum uzmanları ve diğer uzmanlık alanları ile birlikte çalışarak anne ve bebek sağlığı açısından en uygun tanı, tedavi ve takip planını oluşturur.

Perinatoloji Bölümlerinde Sunulan Hizmetler

• Normal ve riskli gebeliklerin takibi ve yönetimi.
• Doğum
• Gebelikte Down sendromu tarama testleri (ikili test, üçlü/dörtlü test, NIPT).
• Gebelite genetik tanısal işlemler (amniyosentez, koryon villus biyopsisi, kordosentez).
• Ayrıntılı fetal ultrasonografi: ilk 3 ay ayrıntılı utrason (11-14 haftada) ve ikinci 3 ay ayrıntılı ultrason (18- 24 haftada).
• Fetal ekokardiyografi (fetal kalp ultrason ayrıntılı değerlendirilmesi).
• Anne karnında fetal tedavi: Fetal kan örneklemesi, fetal kan transfüzyonu gibi.
• Serklaj (rahim ağzına dikiş atılması).

Yüksek Riskli Gebelikler Nelerdir?

Gebelik, doğum veya lohusalık sürecinde, annenin veya fetüsün sağlığını veya yaşamını tehdit eden bir sorun olasılığı olan gebelikler yüksek riskli olarak değerlendirilir. Bazı gebelikler gebelik süreci ilerledikçe yüksek riskli hale gelirken, bazı gebelikler yaş veya kronik hastalıkları gibi çeşitli nedenlerle başlangıçtan itibaren risklidir.

Perinatoloji uzmanlığının ilgilendiği, gebelikte risk oluşturan durumlar aşağıdaki şekilde sınıflanabilir:

• Anne ile ilgili riskli durumlar: Annenin yaşı, kronik bir rahatsızlığının olup olmaması, vs.
• Gebelik ile ilişkili riskli durumlar: Erken doğum riski, gebelik zehirlenmesi, gebelik şekeri, vs.
• Fetüs ile ilişkili riskli durumlar: Çoğul gebelikler, fetal enfeksiyon, genetik anomali, kan uyuşmazlığı vs.

Yüksek risk, sağlıklı ve başarılı bir hamilelik için gebelikten doğuma kadar ekstra özen ve dikkat gerektiği anlamına gelir. Bu açıdan gebelik öncesinde anne adayında var olan olası risklerin tespiti büyük bir önem arzetmektedir. Gebelik öncesi değerlendirme, gebelik sırasında ortaya çıkacak risklerin düzenli takipler ile erken tespit edilebilmesi ve uygun yönetim ile birçok yüksek riskli gebelik sağlıklı ve komplikasyonsuz bir doğum ile sonuçlanabilir.

Yüksek riskli gebeliklerin takibi dışında, herhangi bir sorun olmasa da tüm gebelerin gebelik boyunca en az bir kere perinatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gebelikte risk oluşturabilecek durumların erken teşhisi ve tedavisi açısından önemlidir.  Özelllikle 18-23 hafta arasında tüm gebelere önerilen, fetal uzuvlar, fetal kalp, fetal beyin ve iç organların detaylı değerlendirildiği ayrıntılı ultrason taramasının da perinatoloji uzmanı tarafından yapılması önerilir.

Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk
Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji Uzmanı (Ankara)

İLETİŞİM VE RANDEVU

Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)

Yüksek riskli gebelikler; gebelik, doğum veya lohusalık sürecinde, annenin veya bebeğin sağlığını tehdit eden bir sorunun yaşanma riskinin yüksek olduğu gebeliklerdir. Bazı kadınlarda riskli durumlar gebelik sürecinde ortaya çıkarken, bazı kadınlar kronik hastalıklar gibi çeşitli nedenlerle hamileliğin başlangıcından itibaren yüksek risk altındadır.

Yüksek risk, sağlıklı ve başarılı bir hamilelik için gebelikten doğuma kadar ekstra özen ve dikkat gerektiği anlamına gelir. Bu nedenle yüksek riskli gebeliklerde, anne ve bebek açısından en iyi sonucun sağlanması için gebelik süreci kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarının yakın kontrolünde yönetilmelidir. Yüksek riskli gebelikler perinatoloji uzmanlarının, diğer bir ifadeyle perinatologların uzmanlık alanıdır. Gerekli durumlarda gebelik ve doğum süreci perinatolog gözetiminde yürütülmelidir.

Gebelikte Risk Oluşturan Temel Faktörler

• Anne yaşı: 18 yaş altı ve 35 yaş üstü gebelikler.
• Anne adayının kronik bir hastalığının olması: Hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı, tiroid bezi hastalıkları, romatolojik hastalıklar, epilepsi gibi hastalıklar.
• Önceki gebeliklerde olumsuz durumların yaşanmış olması: Anne adayının önceki gebeliklerinde tekrarlayan düşük, erken doğum, gebelik zehirlenmesi, bebek kaybı gibi olumsuz bir durum yaşamış olması.
• Çoğul gebelikler: İkiz veya daha çok bebeğin sözkonusu olduğu gebelikler daha fazla risk taşır.
• Annenin yaşam tarzı: İçki, sigara, uyuşturucu gibi alışkanlıklar gebelikte risk yaratan en önemli faktörler arasındadır.
• Bebekte tespit edilen sorunlar: Gebelik sürecinde yapılan taramalarda bebekte yapısal bir bozukluk, genetik anomali, gelişim geriliği veya fetal enfeksiyon gibi bir sorunun veya bunlarla ilgili yüksek bir riskin tespit edilmesi.
• Hamilelik komplikasyonları: Gebelik sürecinde rahim ağzı yetersizliği, erken membran rüptürü, gebelik şekeri, gebelikte suyun azalması veya fazlalığı ve kan uyuşmazlığı gibi komplikasyonların çıkması gebeliği riskli hale getirir.

Yüksek Riskli Gebeliklerde Alınması Gereken Önlemler

• Gebelik öncesi değerlendirme: Anne adayında var olan olası risklerin gebelik öncesinde alınan danışmanlık ile belirlenmesi sağlıklı ve yüksek risklerden uzak bir gebelik için alınacak önlemlerin başında gelir. Doktorunuzun yönlendirmesiyle gebelik öncesinde atılacak adımlarla gebelik riskleri azaltılabilir.
• Sağlıklı ve dengeli beslenme: Anne adayının sağlıklı beslenmesi ve dengeli kilo alması tüm gebeliklerde önemle dikkat edilmesi gereken bir husustur. Yüksek riskli gebeliklerde bunlara çok daha fazla özen gösterilmesi gerekebilir.
• Zararlı alışkanlıklarda uzak durmak: Gebelik sürecinde risk yaşamamak ve bebeğin sağlığı için, anne adayının alkol, sigara ve benzeri zararlı alışkanlıklardan kesinlikle uzak durması gerekir.
• Gerekli aşıların yapılması: Anne adayının hepatit B ve tetanos gibi bazı aşıları yaptırması gerekebilir. Doktorunuza danışarak gerekli aşılarınızı yaptırınız.
• Gerekli vitamin ve minerallerin alınması: Hamilelik boyunca bebeğinizin sağlığı için folik asit ve kalsiyum gibi mineral ve vitaminlere ihtiyaç duyulur. Doktorunuzun kontrolünde gerekli durumlarda bunları almalısınız.
• Kronik hastalıkların kontrol altına alınması: Hamilelik öncesinde hipertansiyon, diyabet ve troid gibi kronik hastalıkların kontrol altına alınması gerekir. Kronik hastalıklar veya devamlı kullanılan ilaçlar var ise ilgili branş hekimi ile de görüşülüp gebelik öncesi önerilerinin alınması, ilaçlarının gebelik öncesi düzenlenmesi gerekir. Gebelik boyunca da gerekli tedavi özenle takip edilmelidir.
• Kontrollü ilaç kullanımı: Bazı ilaçlar bebeğin gelişimine zarar verebilir ve kalıcı hasarlar bırakabilir. Hamilelik boyunca herhangi bir ilacı kullanmak veya kullandığınız bir ilacı bırakmak için mutlaka doktorunuza danışın.
• Gebelik takibinin ve gerekli tetkiklerin düzenli yapılması: Hamilelik boyunca gebelik takibinin ve gerekli testlerin düzenli bir biçimde yapılması gerekir. Doktorunuzla olan randevularınızı aksatmayınız. Yüksek riskli gebeliklerde bu durum daha da önem kazanır.
• Ayrıntılı ultrason muayenesi: Anne adayının ve bebeğin taşıdığı olası risklerin tespiti için, rutin takibin dışında ayrıntılı ultrason muayenesinin yapılması önerilir. Ayrıntılı ultrason muayenesinde başta beyin ve kalp olmak üzere bebeğin uzuvları detaylı bir şekilde incelenir. Detaylı ultrason hakkında daha ayrıntılı bilgi için ilgili makalemizi okuyabilirsiniz.
• Yüksek risk tespiti halinde ileri tetkikler: Yapılan testler ve ultrason muayenesi sonucunda yüksek bir riskin tespiti halinde amniyosentez, koryon villus biyopsisi (CVS) ve kordosentez gibi daha ileri tetkikler yapılabilir. Bu tür girişimsel testlerin bazıları çok küçük bir ihtimalle de olsa gebelik kaybı ile sonuçlanacak komplikasyonlar doğurabilir. Bu tür ileri tetkiklerin yapılmasına doktorunuzdan gerekli bilgileri aldıktan sonra avantajlarını ve risklerini değerlendirerek karar verin.

Yüksek riskli gebeliğe neden olan bazı faktörler (çoğul gebelik, annede kronik hastalık gibi) değiştirilemez. Ancak alınacak tedbirlerle gebelikteki riskler azaltılabilir ve sağlıklı bir gebelik ve doğum için uygun şartlar oluşturulabilir.

Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk
Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji Uzmanı (Ankara)

İLETİŞİM VE RANDEVU

Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)

Ayrıntılı ultrason (detaylı ultrason) fetüsün sağlığını ve gebeliği etkileyebilecek anormal durumların tespiti için yapılması gereken en önemli tetkiklerden birisidir.

Bu yazımızda aşağıdaki soruların yanıtlarını bulacaksınız:

• Ayrıntılı ultrason nedir?
• Niçin yapılır?
• Gebelikte ayrıntılı ultrason şart mı?
• Detaylı ultrason nasıl yapılır?
• Detaylı ultrasonda neler incelenir?
• Down sendromu ultrasonda belli olur mu?
• Ense kalınlığı ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?
• Gebelikte ayrıntılı ultrason ne zaman yapılır?
• 3 ve 4 boyutlu ultrason nedir?
• Gebelikte renkli ultrason nedir?
• Gebelikte ultrason anne adayına veya bebeğine zarar verir mi?
• Ayrıntılı ultrasona girmeden önce ne yapılmalı?
• Detaylı ultrason kaçıncı haftada yapılır?
• Detaylı ultrason ne kadar sürer?
• Ayrıntılı ultrason 25. haftada yapılır mı?

Ayrıntılı Ultrason Nedir?

Ayrıntılı (detaylı) ultrason başta kalp ve beyin olmak üzere bebeğin tüm organları yüksek görüntü kalitesine sahip bir ultrason cihazıyla ayrıntılı olarak incelenmesidir.

Fetal ultrason ses dalgalarını kullanarak anne karnındaki fetüsün değerlendirildiği bir görüntüleme tekniğidir. Gebelikte ilk ultrason muayenesinin gebelik tespit edildikten sonraki ilk 3 aylık dönemde yapılması önerilir. Fetal sayının, canlılığın, gebelik yaşının ve  gebelik konumunun belirlenmesi, gebelik yönetimini etkileyebilecek anormal durumların belirlenmesi açısından bu ultrason muayenesi önemlidir. Herhangi bir sorun olmayan gebeliklerde normal ultrason muayenesi 3-4 kere yapılmak ile birlikte, bir sorundan şüpheleniliyorsa ultrason sayısını artırmak veya MRI gibi ek görüntüleme testleri yaptırmak gerekebilir.

Gebelik takibinde yapılan rutin ultrason muayenelerinde fetüsün durumu genel olarak değerlendirilir, ancak tüm uzuvları ayrıntılı olarak incelenmez. Fetüsün ayrıntılı olarak incelenmesi ayrı bir uzmanlık dalıdır ve bu alanda özel eğitim alan perinatoloji uzmanları tarafından yapılır.

Ayrıntılı Ultrason Niçin Yapılır?

Ayrıntılı ultrason muayenesinin ana amacı fetüse ait yapısal anomalilerin ve kromozomal bozukluklara ait bulguların değerlendirilmesidir. Anne, fetüs veya gebelik süreci ile ilgili herhangi bir risk faktörü olmasa da tüm gebelerde detaylı ultrason muayenesinin yapılması önemle tavsiye edilmektedir.

Gebelikte Ayrıntılı Ultrason Şart mıdır?

Sağlıklı bir gebelik takibi için detaylı ultrason yapılması gereken işlemlerden birisidir. Bebekteki oluşum kusurlarının büyük bir kısmı detaylı ultrason muayenesiyle teşhis edilebilir. Yani anne karnındaki bebeğim beyninin, kalbinin ve diğer organlarının sağlıklı bir biçimde gelişip gelişmediğinin izlenebilmesi için detaylı ultrason muayenesinin yapılması gerekir. Bu açıdan, ayrıntılı ultrason tıbbi bir zorunluluk olmasa da yapılması önemle tavsiye edilen bir işlemdir.

Detaylı Ultrason Nasıl Yapılır?

Detaylı ultrason muayenesi yüksek çözünürlüğe sahip, 2, 3 ve 4 boyutlu görüntü alabilen ultrason cihazları ile yapılır. Muayeneyi yapan doktorun karın bölgenizin üzerine koyduğu ultrason probu ses dalgalarını gönderir, bu dalgaların yansımasıyla görüntüler oluşur. Daha iyi görüntü oluşması için karın bölgesine özel bir jel uygulanır. Muayene genellikle karın bölgesinden yapılır. Ancak bazen vajinal yolla muayene yapılması da gerekebilir.

Detaylı Ultrasonda Neler İncelenir?

Fetal ultrason muayenesinde şu hususlar değerlendirilir:

• Fetüs canlılığı ve gelişiminin değerlendirilmesi.
• Çoğul gebeliklerde plasenta, amniyon kesesi sayısının değerlendirilmesi.
• Amniyon maiinin (bebeğin suyu) değerlendirilmesi.
• Fetal uzuvların, beyin, kalp, iç organların (mide, böbrek, bağırsaklar, karın duvarı, mesane gibi) omurga ve iskelet yapılarının sistematik bir şekilde ayrıntılı değerlendirilmesi.
• Plasenta yerleşim bozukluklarının değerlendirilmesi.
• Rahim ağzı uzunluğunun (erken doğum riski açısından) değerlendirilmesi.
• Fetal kromozom bozuklukları ile ilgili belirtilerin değerlendirilmesi (burun kemiği, ense kalınlığı gibi).

KLİNİĞİMİZDE AYRINTILI ULTRASON MUAYENESİ

Ankara’da (Çankaya – Çukurambar) bulunan Kadın Hastalıkları ve Doğum & Perinatoloji kliniğimizde Doç. Dr. Filiz Halıcı Öztürk tarafından ayrıntılı ultrason hizmeti sunulmaktadır.

Bilgi ve randevu için iletişim bilgilerimiz:

Adres: Protokol Ankara Plaza. Kızılırmak Mah. Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No:39A/124 Çukurambar, Çankaya, Ankara
Telefon: 0 506 4800117 (Hafta içi ve Cumartesi: 09.00-20.00 arasında arayabilirsiniz.)

Down sendromu ultrasonda belli olur mu?

Down sendromu; toplumda yaklaşık 700-800 gebelikte bir görülen genetik bir durumdur.  Genellikle hafif veya orta dereceli zihinsel engele neden olur. Down sendromlu bireylerde kalp hastalıkları,  tiroit hastalıkları, epilepsi, düşük kas yoğunluğu gibi sorunlar daha sık bir şekilde rastlanır. Bazı bireylerde bu sorunlar daha hafif bir şekilde ortaya çıkarken, bazılarında ise ağır rahatsızlıklar yaşanabilir.

Ultrason muayenesi ile gebelikte kesin Down sendromu tanısı konulamaz. Ancak ultrason, risk düzeyinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerden biridir. Ultrason muayenesinde gözlemlenen ense kalınlığı gibi bazı parametreler riskin belirlenmesinde yardımcı olur. Bu açıdan tüm gebeliklerde ayrıntılı ultrason muayenesi önerilmektedir. Ancak, tekrar vurgulayalım; ultrason ile kesin tanı konulamaz, sadece risk belirlenebilir. Bazı vakalarda ultrason sonuçlarında hiç bir bulgu olmayabilir. Bu açıdan, ultrason muayenesi sonuçları tarama testi sonuçları ile birlikte değerlendirilir.

Sonuç olarak, “Down sendromu ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?” sorusuna evet veya hayır gibi net bir cevap vermek zordur. Ayrıntılı ultrasonla Down sendromu belirtileri tespit edilebilir, ancak kesin bir tanı konulamaz. Gebelikte Down sendromunun tanısı konusunda daha geniş bilgi için bu konudaki yazımızı okuyabilirsiniz: Gebelikte Down Sendromu Tarama Testleri

Ense kalınlığı ayrıntılı ultrasonda belli olur mu?

Ense kalınlığı ölçümü gebelikte Down sendromu ve diğer birçok anomaliyle ilgili risk belirlemede kullanılan önemli bir değerlendirmedir. Ense saydamlığı veya NT (nuchal translucency) olarak da isimlendirilen ense kalınlığı, gebeliğin ilk üç ayında fetal boynun arkasındaki deri altında sıvı toplanmasının sonografik görünümüdür.

Ense kalınlığının ölçülmesi ultrasonla yapılır. Genellikle transabdominal (karından) yapılan ultrason ile ölçülür. Ancak fetal pozisyon uygun olmadığında veya annede obezite olduğunda transvaginal (vaginal yolla) ultrason ile ölçüm yapılır. Fetüsun uygun pozisyonda olması gerektiği için bazen işlem 20-30 dakikaya kadar uzayabilir. Sonuç olarak, özellikle gebeliğin ilk dönemlerinde yapılan ayrıntılı ultrason muayenesinde ense kalınlığı ölçülerek kalınlığın normal sınırlarda olup olmadığı değerlendirilir.

Ense kalınlığıyla ilgili daha geniş bilgi için bu konudaki yazımızı okuyabilirsiniz: Ense Kalınlığı Ölçümü ve Sınır Değerleri

Gebelikte ayrıntılı ultrason ne zaman yapılır?

Detaylı ultrason gebelik boyunca farklı dönemlerde yapılabilir. Bunun için en uygun zamanı perinatoloji doktorunuz belirleyecektir.

Son yıllarda ultrason teknolojisinin gelişmesi; daha erken haftalarda fetal anatomik değerlendirme yapılmasına, bazı anomalilerin erken yakalanmasına ve genetik hastalık riski için erken tarama yapılmasına olanak sağlamıştır. Erken fetal detaylı ultrason muayenesi perinatoloji uzmanları tarafından 11-13 hafta arasında yapılmaktadır. Erken dönemde yapılan değerlendirmeyle, gebelikte oluşabilecek olumsuzluklar ile ilgili fetüs ve anne kaynaklı riskli durumlar da belirlenebilmekte, bazı önleyici tedbirlerin alınması mümkün olmakta ve gebeliğin sağlıklı bir şekilde sonuçlanması için uygun takip- tedavi planı yapılabilmektedir.

Gebeliğin erken döneminde (11-13 haftalar) ayrıntılı ultrason yaptırmanın erken teşhis açısından önemli avantajları vardır. Ancak bu dönemde bebeğin organları tam gelişmediği için ayrıntılı ultrasonda yapılması gereken değerlendirmelerin tümü yapılamaz. Fetüsün tüm uvuzlarının değerlendirilmesi için 18-23 haftalar arasında detaylı ultrason muayenesi yapılması gerekir. Eğer gebelik sürecinde sadece bir kez detaylı ultrason yapma imkanı varsa, en uygun zaman 18-23 haftalar arasıdır. Tekrar vurgulayalım, sizin için en uygun zamanı doktorunuz belirleyecektir.

Gebelik sürecinde yüksek riskli bir durumun tespit edilmesi durumunda, bu durumun takibi için 23. haftadan sonra da gerekiyorsa detaylı ultrason yapılabilir.

Sonuç olarak gebelik boyunca üç farklı dönemde yapılabilir:

• 11. – 13. haftalar arası (Tüm gebelerde).
• 18. – 23. haftalar arası (Tüm gebelerde)
• 23. haftadan sonra (gerekli durumlarda yüksek riskli gebelerin takibinde).

3 ve 4 Boyutlu Ultrason Nedir?

Gebelikte ultrason muayenesinde 2, 3 ve 4 boyutlu ultrason görüntüleme teknikleri birlikte kullanılır. 2 boyutlu ultrasonda siyah-beyaz ekranda bebeğin kesitsel görüntüsü oluştur. İki boyutlu ultrason bebeğin organlarının gelişiminin değerlendirilmesinde hala önemini koruyan bir görüntüleme tekniğidir.

Üç boyutlu renkli ultrasonda derinliği de yansıtan üç boyutlu bir görüntü vardır. Bebek renkli olarak görüntülenir. 2 boyutlu ultrasona göre daha net ve belirgin bir görüntü vardır.

Dört boyutlu ultrason görüntü özellikleri açısından 3 boyutlu ultrasona benzer. 4 boyutlu ultrasonun farkı bebeği eş zamanlı ve hareketli olarak göstermesidir. Bebeğin hareketleri izlenebilir ve video olarak kaydedilebilir.

Gebelikte renkli ultrason nedir?

Hamilelikte renkli ultrason terimi iki farklı olgu için kullanılmaktadır. Birinci olarak, Doppler ultrason halk arasında renkli ultrason olarak da isimlendirilmektedir. Doppler kan damarlarının ayrıntılı bir biçimde incelenmesi için yapılan görüntüleme tekniğidir. Gebelikte renkli ultrasonla özellikle bebeğin kan akımı izlenerek, gelişimi geriliği ve kansızlık gibi sorunlar açısından değerlendirilir.

Renkli ultrason terimi halk arasında 3 ve 4 boyutlu ultrasonu ifade etmek için de kullanılmaktadır. 2 boyutlu ultrason siyah-beyaz renleriyle görüntülenirken, 3 ve 4 boyutlu ultrason renklidir.

Sık Sorulan Sorular

Gebelikte Ultrason Anne Adayına veya Bebeğine Zarar Verir mi?

Detaylı ultrasonda ve genel olarak tüm ultrason muayenelerinde görüntü ses dalgaları ile oluşturulur. Radyasyon gibi zararlı etkiler içermez. Cerrahi ve girişimsel bir işlem olmadığı için bu açıdan da riski yoktur. Anneye veya bebeğe hiç bir zarar vermez. Güvenilirdir ve birden fazla kez uygulanabilir. Ancak denetlenen ve onaylı cihazların bulunduğu güvenilir sağlık kurumlarında yapılması gerekir.

Ayrıntılı ultrasona girmeden önce ne yapılmalı?

Detaylı ultrason muayenesi öncesi özel bir hazırlık yapılması zorunlu değildir. Ancak bazı hazırlıklar ultrasonda daha net ve kolay görüntü alınmasını sağlar. Bu açıdan, ayrıntılı ultrason muayenesine tok gelinmesi bebeğin daha hareketli olmasını sağlayacak ve görüntü alınmasını kolaylaştıracaktır.

Detaylı ultrason kaçıncı haftada yapılır?

Detaylı ultrason gebeliğin 2 farklı döneminde yapılabilir: 11-13. hafta arası ve 18-23. hafta arası. Erken dönemde (11-13. hafta) ayrıntılı ultrason muayenesinin avantajı bazı anomalilerin erken dönemde tespit edilebilmesidir. Ancak bu dönemde bebeğin organları henüz tam gelişmediği için tam bir değerlendirme mümkün değildir. Tüm organların detaylı bir değerlendirmesi için en uygun dönem 18-23. hafta arasıdır. Dolayısıyla gebelik boyunca bir kez detaylı ultrason yapılacaksa mutlaka 18-23 haftalar arasında yapılmalıdır. Ayrıca, yüksek riskli bir durum tespit edildiyse gebeliğin ve bebeğin yakın takibi için 23. haftadan sonra da gerekli durumlarda detaylı ultrason muayenesi yapılabilir.

Detaylı ultrason ne kadar sürer?

Detaylı ultrason muayenesi genellikle 30 ile 60 dakika arasında sürer. Ancak bazen bebeğin pozisyonunun uygun olmaması sebebiyle muayene uzayabilir. Muayeneye ara verilerek anne adayının biraz hareket etmesi, yürümesi istenebilir. Hatta bebek yapılan hareketler sonucunda bebek pozisyonu değişmezse, muayenenin başka bir güne ertelenmesi gerekebilir.

Ayrıntılı ultrason 25. haftada yapılır mı?

Yukarıda belirtildiği gibi, ayrıntılı ultrason için en uygun zaman gebeliğin 18-23. haftaları arasıdır. Bu dönemde yapılması gerekir. Bu haftalar arasında yapılmamışsa, 24. haftada da yapılabilir. Ancak 24. haftadan sonra bebeğin iyice büyümesi sebebiyle organları optimal bir biçimde görüntülenemez. Bu sebeple 25. hafta ve sonrasında ayrıntılı ultrasonla yapılan genel değerlendirme çok sağlıklı olmayacaktır. Ayrıca gerekli durumlarda yapılması gereken ileri düzey tanı testleri için de yeterli zaman kalmayabilir. Dolayısıyla detaylı ultrason muayenesini 24. hafta sonrasına bırakmamak gerekir. Ancak, bebekte önceki muayenelerde tespit edilen bir sorun varsa, bunun takibi amacıyla 24. haftadan sonra da ayrıntılı ultrason yapılabilir.